Αφήνουν μόνιμες ουλές, σημάδια που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά. Τα τραύματα μπορούν να είναι κληρονομικά, οι φοβίες να περάσουν από τον πατέρα στο παιδί. Και να σημαδέψουν ζωές. Αυτές οι γενετικές μεταβιβάσεις μελετήθηκαν σε ποντίκια αλλά πιθανόν να έχουν επίδραση και στον άνθρωπο.

Το μυστικό αυτής της κληρονομικότητας κρύβεται στο microRna, τα γενετικά μόρια που ρυθμίζουν την λειτουργία των κυττάρων, των οργάνων και των ιστών. Το τραύμα αλλοιώνει αυτούς τους «μοριακούς σκηνοθέτες» και το ελάττωμα μεταφέρεται στους απογόνους μέσω των γαμετών. Αποκαλύπτει, τον ως τώρα μυστηριώδη μηχανισμό, μία μελέτη του πανεπιστημίου της Ζυρίχης, που δημοσιεύθηκε στο «Nature Neuroscience».

Υπό την καθοδήγηση της Isabelle Mansuy, οι ερευνητές του Brain Research Institute κατάφεραν να ταυτοποιήσουν ορισμένους παράγοντες-κλειδιά αυτής της διαδικασίας, μικρά κλάσματα γενετικού υλικού, ονομαζόμενα microRna. Πρόκειται για σύντομες αλληλουχίες, που είναι τα οχήματα μέσω των οποίων μεταδίδονται οι οδηγίες για την κατασκευή πρωτεϊνών, τα οποία όμως ταυτόχρονα διατηρούν και την μνήμη τραυματικών γεγονότων. «Υπάρχουν ασθένειες, όπως η διπολική διαταραχή, που μεταδίδονται στην οικογένεια παρόλο που δεν συνδέονται με κάποιο συγκεκριμένο γονίδιο», υπενθυμίζει η δρ Mansuy, καθηγήτρια στο Federal Institute of Technology (ETH) και στο πανεπιστήμιο της Ζυρίχης.

            Δρ Isabelle Mansuy

Για μπορέσει να ταυτοποιήθει ο μηχανισμός, έγιναν συγκρίσεις ανάμεσα σε ενήλικα ποντίκια, τα οποία είχαν εκτεθεί σε τραυματικές συνθήκες στα πρώτα χρόνια της ζωής τους, με άλλα ποντίκια, χωρίς τραύματα. Οι ερευνητές μελέτησαν τον αριθμό και τον τύπο των microRna στα τραυματισμένα τρωκτικά και ανακάλυψαν ότι το τραυματικό στρες αλλοιώνει είτε προς τα πάνω είτε προς τα κάτω την ποσότητα των microRna στο αίμα, στον εγκέφαλο και στο σπερματικό υγρό. Μεταβολές που επηρεάζουν την λειτουργία των κυττάρων, τα οποία ρυθμίζονται από αυτά τα μικρο-μόρια.

Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι τα ποντίκια που είχαν υποστεί τραύμα μετέβαλαν την συμπεριφορά τους. Για παράδειγμα, έχαναν την έμφυτή τους απέχθεια για τα ανοιχτά φωτεινά μέρη και εμφάνιζαν σημάδια κατάθλιψης. Χαρακτηριστικά τα οποία, μέσω του σπέρματος μεταβιβάζονταν στους απογόνους τους, ακόμα και αν τα δείγματα των απογόνων δεν είχαν υποστεί οποιοδήποτε στρες ή τραύμα. Άλλαζε ακόμη και ο μεταβολισμός των μωρών του στρεσαρισμένου ποντικού: τα επίπεδα της ινσουλίνης και των σακχάρων του αίματος, για παράδειγμα, ήταν χαμηλότερα σε σχέση με εκείνα από τα ποντικάκια που είχαν γεννηθεί από μη τραυματισμένους γονείς.

«Είμαστε σε θέση να αποδείξουμε για πρώτη φορά – συνοψίζει η δρ Mansuy – ότι οι τραυματικές εμπειρίες επηρεάζουν μακροπρόθεσμα τον μεταβολισμό, ότι οι μεταβολές που προκαλούνται είναι κληρονομικές» και ότι τα αποτελέσματα του κληρονομικού τραύματος στον μεταβολισμό και οι συμπεριφορές παραμένουν μέχρι και την τρίτη γενιά. «Η διαταραχή του microRna στο σπέρμα αποδείχθηκε ως ένα παράγοντας-κλειδί για το πέρασμα των συνεπειών του τραύματος από τον γονέα στο παιδί».

Παρότι αρκετά θέματα μένουν ανοιχτά και πρέπει να διαλευκανθούν σε περαιτέρω μελέτες, όπως τονίζουν οι ερευνητές, το συμπέρασμα είναι ότι «οι συνθήκες του περιβάλλοντος αφήνουν ίχνη στον εγκέφαλο, στα όργανα και στους γαμέτες και, μέσω των γαμετών, αυτά τα ίχνη μεταδίδονται στην επόμενη γενιά». Η ομάδα προσπαθεί τώρα να επιβεβαιώσει αν και στον άνθρωπο οι «ένοχοι» είναι και πάλι τα microRna.

Πηγή: Nature Neuroscience